Vụ án nuôi gà lôi: Quy trình kháng nghị phúc thẩm như thế nào?

Kháng nghị toàn bộ bản án sơ thẩm 6 năm tù đối với người nuôi gà lôi

Ngày 13/8, Viện trưởng Viện Kiểm sát nhân dân tỉnh Hưng Yên đã ra kháng nghị toàn bộ bản án sơ thẩm tuyên phạt 6 năm tù đối với người nuôi gà lôi là Thái Khắc Thành (trú tại tỉnh Nghệ An) theo hướng đề nghị hủy bản án sơ thẩm để điều tra lại. 

Trước đó, Chánh án Tòa án nhân dân tỉnh Hưng Yên Đỗ Mạnh Tăng cho biết đã kiến nghị Viện trưởng Viện Kiểm sát nhân dân cùng cấp ra kháng nghị bản án sơ thẩm tuyên phạt Thái Khắc Thành 6 năm tù vì nuôi, bán 13 con gà lôi.

Tòa án nhân dân tỉnh Hưng Yên cũng đã kiến nghị Viện Kiểm sát nhân dân tỉnh kháng nghị bản án hình sự sơ thẩm do Tòa án nhân dân khu vực 5 (Hưng Yên) tuyên ngày 08/8 theo quy định của pháp luật, để Tòa án nhân dân tỉnh xem xét lại toàn bộ vụ án và bản án sơ thẩm.

Đồng thời, Tòa án nhân dân tỉnh Hưng Yên đã ra quyết định thay đổi biện pháp ngăn chặn đối với Thái Khắc Thành từ tạm giam sang cấm đi khỏi nơi cư trú, chờ xét xử phúc thẩm lại toàn bộ vụ án theo quy định của pháp luật.

Theo Chánh án Tòa án nhân dân tỉnh Hưng Yên Đỗ Mạnh Tăng, ngay khi nhận được nhiều thông tin phản ánh khác nhau liên quan bản án sơ thẩm, Chánh án Tòa án nhân dân tỉnh đã phối hợp với Viện trưởng Viện Kiểm sát nhân dân cùng cấp và lãnh đạo Công an tỉnh Hưng Yên để nắm bắt toàn bộ nội dung vụ án.

Qua nghiên cứu toàn bộ hồ sơ vụ án, bản án hình sự sơ thẩm và các quy định của pháp luật, Tòa án nhân dân tỉnh Hưng Yên nhận thấy, cấp sơ thẩm chưa áp dụng Thông tư 27/2025/TT-BNNMT ban hành ngày 24/6/2025 của Bộ Nông nghiệp và Môi trường quy định về quản lý loài nguy cấp, quý, hiếm. Thông tư này có hiệu lực từ ngày 01/7/2025. Theo Thông tư, tại phụ lục danh mục loài nguy cấp, quý, hiếm ban hành kèm theo quy định gà lôi trắng có tên khoa học là Lophura nycthemera, thuộc nhóm IIB (không còn thuộc nhóm IB theo Nghị định số 84/2021/NĐ-CP của Chính phủ như khi khởi tố điều tra và truy tố).

Tòa án tỉnh Hưng Yên cũng yêu cầu Chánh án Tòa án nhân dân khu vực 5, Thẩm phán chủ tọa phiên tòa xét xử anh Thái Khắc Thành báo cáo giải trình. Bản án sơ thẩm xác định 13 cá thể thu giữ của Thái Khắc Thành là "gà lôi trắng", là loài chim được ghi nhận trong nhóm IB theo Nghị định số 84/2021/NĐ-CP của Chính phủ.

Hội đồng xét xử tuyên bố Thái Khắc Thành phạm tội "Vi phạm quy định về bảo vệ động vật nguy cấp, quý, hiếm" theo quy định tại điểm b khoản 2 Điều 244 Bộ luật Hình sự.

Sau khi nghiên cứu hồ sơ vụ án, các quy định pháp luật, Tòa án nhân dân tỉnh Hưng Yên nhận định, tòa sơ thẩm áp dụng các quy định trên khi tuyên án anh Thành là không đúng với sự thay đổi của chính sách, pháp luật.

Hành vi nêu trên của Thái Khắc Thành có dấu hiệu của tội "Vi phạm quy định về bảo vệ động vật hoang dã" quy định tại Điều 234 Bộ luật Hình sự, tuy nhiên cần phải điều tra lại và xác định giá trị các cá thể gà lôi thu giữ để làm căn cứ giải quyết vụ án theo quy định của pháp luật.

Do Chánh án Tòa án nhân dân tỉnh không có thẩm quyền kháng nghị bản án hình sự sơ thẩm theo trình tự phúc thẩm, vì vậy Tòa án nhân dân tỉnh Hưng Yên đã có văn bản kiến nghị Viện trưởng Viện kiểm sát nhân dân tỉnh kháng nghị theo thẩm quyền.

Quy trình kháng nghị phúc thẩm như thế nào?

Liên quan đến thủ tục tố tụng trong vụ án này, Luật sư Lê Hồng Hiển, Giám đốc Hãng luật Lê Hồng Hiển & Cộng sự cho biết, theo quy định tại Điều 336 Bộ luật Tố tụng hình sự năm 2015 (sửa đổi, bổ sung năm 2025), Viện Kiểm sát cùng cấp, Viện Kiểm sát cấp trên trực tiếp có quyền kháng nghị bản án hoặc quyết định sơ thẩm.

"Căn cứ quy định trên có thể thấy, trong vụ án này, thẩm quyền kháng nghị bản án sơ thẩm là Viện Kiểm sát nhân dân tỉnh Hưng Yên, Viện Kiểm sát nhân dân khu vực 5 (Hưng Yên). Còn Chánh án Tòa án nhân dân tỉnh Hưng Yên và Tòa án nhân dân tỉnh Hưng Yên không có thẩm quyền kháng nghị bản án sơ thẩm này. Do đó, việc Chánh án Tòa án nhân dân tỉnh Hưng Yên kiến nghị Viện trưởng Viện Kiểm sát nhân dân cùng cấp ra kháng nghị bản án sơ thẩm của Tòa án nhân dân khu vực 5 (Hưng Yên) và Tòa án nhân dân tỉnh Hưng Yên kiến nghị Viện Kiểm sát nhân dân tỉnh kháng nghị bản án hình sự sơ thẩm này là hoàn toàn phù hợp với quy định của pháp luật về trình tự, thủ tục tố tụng hình sự", Luật sư Hiển phân tích.

Thời hạn kháng nghị của Viện kiểm sát cùng cấp đối với bản án của Tòa án cấp sơ thẩm là 15 ngày, của Viện Kiểm sát cấp trên trực tiếp là 30 ngày kể từ ngày Tòa án tuyên án.

Thời hạn kháng nghị của Viện Kiểm sát cùng cấp đối với quyết định của Tòa án cấp sơ thẩm là 07 ngày, của Viện Kiểm sát cấp trên trực tiếp là 15 ngày kể từ ngày Tòa án ra quyết định.

Trong thời hạn 02 ngày kể từ ngày ra quyết định kháng nghị, Viện Kiểm sát phải gửi quyết định kháng nghị kèm theo chứng cứ, tài liệu, đồ vật bổ sung (nếu có) cho Tòa án đã xét xử sơ thẩm, gửi quyết định kháng nghị cho bị cáo và những người liên quan đến kháng nghị. Viện kiểm sát đã kháng nghị phải gửi quyết định kháng nghị cho Viện kiểm sát khác có thẩm quyền kháng nghị.

Điều 339 Bộ luật Tố tụng hình sự năm 2015 (sửa đổi, bổ sung năm 2025) cũng quy định rõ về hậu quả của việc kháng nghị. Theo đó, những phần của bản án, quyết định của Tòa án bị kháng nghị thì chưa được đưa ra thi hành, trừ trường hợp quy định tại Điều 363 của Bộ luật này. Khi có kháng nghị đối với toàn bộ bản án, quyết định thì toàn bộ bản án, quyết định chưa được đưa ra thi hành, trừ trường hợp quy định tại Điều 363 của Bộ luật này.

Tòa án cấp sơ thẩm phải gửi hồ sơ vụ án, kháng nghị và chứng cứ, tài liệu, đồ vật kèm theo (nếu có) cho Tòa áp cấp phúc thẩm trong thời hạn 07 ngày kể từ ngày hết thời hạn kháng nghị.

Ngay sau khi nhận được hồ sơ vụ án có kháng cáo, kháng nghị và chứng cứ, tài liệu, đồ vật kèm theo (nếu có), Tòa án cấp phúc thẩm phải vào sổ thụ lý.

Trong thời hạn 03 ngày kể từ ngày thụ lý vụ án, Chánh án Tòa án cấp phúc thẩm phân công Thẩm phán làm chủ tọa phiên tòa, phiên họp.

Theo khoản 1 Điều 37 Quy chế Công tác thực hành quyền công tố, kiểm sát xét xử vụ án hình sự ban hành kèm theo Quyết định số 505/QĐ-VKSTC ngày 18/12/2017 của Viện trưởng Viện Kiểm sát nhân dân Tối cao, các căn cứ và thời hạn kháng nghị được quy định như sau:

"1. Bản án, quyết định sơ thẩm chưa có hiệu lực pháp luật bị kháng nghị theo thủ tục phúc thẩm khi có một trong những căn cứ sau đây:

a) Việc điều tra, xét hỏi tại phiên tòa sơ thẩm không đầy đủ dẫn đến đánh giá không đúng tính chất của vụ án;

b) Kết luận, quyết định trong bản án, quyết định sơ thẩm không phù hợp với các tình tiết khách quan của vụ án;

c) Có sai lầm trong việc áp dụng các quy định của Bộ luật Hình sự, Bộ luật Dân sự và các văn bản pháp luật khác;

d) Thành phần Hội đồng xét xử sơ thẩm không đúng luật định hoặc có vi phạm nghiêm trọng khác về thủ tục tố tụng

2. Thời hạn kháng nghị bản án, quyết định của Tòa án theo Điều 337 Bộ luật Tố tụng hình sự".

Có cơ sở miễn trách nhiệm hình sự?

Đánh giá về cơ sở để miễn trách nhiệm hình sự đối với người nuôi gà lôi trắng trong vụ án này, Luật sư Chu Thị Út Quỳnh, Phó giám đốc Hãng luật Lê Hồng Hiển và Cộng sự cho biết, từ ngày 01/7/2025, Thông tư 27/2025/TT-BNNMT chính thức có hiệu lực, đưa gà lôi trắng từ nhóm IB (nghiêm cấm khai thác, sử dụng mẫu vật từ tự nhiên vì mục đích thương mại) xuống nhóm IIB (hạn chế khai thác, sử dụng vì mục đích thương mại). Đây là sự thay đổi chính sách pháp luật có thể "mở đường" cho việc miễn trách nhiệm hình sự đối với bị cáo trong vụ án này.

Trước đây, Nghị định 84/2021/NĐ-CP quy định gà lôi trắng thuộc danh mục động vật rừng nguy cấp, quý, hiếm nhóm IB, bị nghiêm cấm khai thác, nuôi, buôn bán vì mục đích thương mại. Hành vi vi phạm có thể bị xử lý hình sự theo Điều 244 Bộ luật Hình sự 2015 về tội “Vi phạm quy định về bảo vệ động vật nguy cấp, quý, hiếm”.

“Việc chuyển gà lôi trắng từ nhóm IB sang IIB thể hiện sự thay đổi chính sách pháp luật. Hành vi nuôi, bán gà lôi trắng trước đây vốn bị coi là tội phạm nay không còn nguy hiểm cho xã hội. Căn cứ nguyên tắc áp dụng luật có lợi cho người phạm tội và khoản 1 Điều 29 Bộ luật Hình sự 2015 (sửa đổi, bổ sung năm 2025), hoàn toàn có thể xem xét miễn trách nhiệm hình sự trong vụ án này. Đây là hướng áp dụng pháp luật vừa có cơ sở vững chắc, vừa phù hợp với tinh thần nhân đạo, tránh hình sự hóa những quan hệ xã hội không còn gây nguy hại”, Luật sư Quỳnh phân tích.

Theo Điều 29 Bộ luật Hình sự 2015 (sửa đổi, bổ sung năm 2025), một trong những căn cứ miễn trách nhiệm hình sự là khi hành vi không còn nguy hiểm cho xã hội do thay đổi chính sách, pháp luật. Quy định này được áp dụng cả với hành vi phạm tội xảy ra trước thời điểm thay đổi nếu vụ án vẫn đang trong giai đoạn điều tra, truy tố hoặc xét xử.

Khoản 3, Điều 7, Bộ luật Hình sự 2015 (sửa đổi, bổ sung năm 2025) quy định: “Điều luật xóa bỏ một tội phạm, một hình phạt, một tình tiết tăng nặng, quy định một hình phạt nhẹ hơn, một tình tiết giảm nhẹ mới hoặc mở rộng phạm vi áp dụng án treo, miễn trách nhiệm hình sự, loại trừ trách nhiệm hình sự, miễn hình phạt, giảm hình phạt, tha tù trước thời hạn có điều kiện, xóa án tích và quy định khác có lợi cho người phạm tội, thì được áp dụng đối với hành vi phạm tội đã thực hiện trước khi điều luật đó có hiệu lực thi hành”.

Luật sư Chu Thị Út Quỳnh cho rằng, việc miễn trách nhiệm hình sự trong trường hợp này sẽ vừa đảm bảo quyền lợi của bị cáo, vừa thể hiện tính linh hoạt của chính sách hình sự, cân bằng giữa bảo tồn và quyền lợi chính đáng của người dân.