Từ năm 2026: Sẽ truy tài sản nếu hộ kinh doanh không nộp phạt hành chính

Theo Luật sư Phạm Thanh Hữu, Đoàn Luật sư TP. Hồ Chí Minh cho biết, đây là một trong nhiều nội dung mới của Nghị định 296/2025/NĐ-CP, quy định về cưỡng chế thi hành quyết định xử phạt vi phạm hành chính, có hiệu lực từ 01/01/2026 và thay thế Nghị định 166/2013/NĐ-CP, sau 12 năm áp dụng.

Theo đó, tại khoản 5 Điều 4 Nghị định số 296/2025/NĐ-CP quy định về nguồn tiền khấu trừ và tài sản kê biên đối với tổ chức, hộ kinh doanh, hộ gia đình, tổ hợp tác, cộng đồng dân cư bị áp dụng biện pháp cưỡng chế nêu rõ, đối với hộ kinh doanh, hộ gia đình, tổ hợp tác thì khấu trừ tiền, kê biên tài sản, trả chi phí cho hoạt động cưỡng chế từ tiền, tài sản chung của hộ kinh doanh, hộ gia đình, tổ hợp tác.

Trường hợp tài sản chung không đủ để thi hành quyết định cưỡng chế thì khấu trừ tiền, kê biên tài sản của các thành viên trong hộ kinh doanh, hộ gia đình, tổ hợp tác, trừ trường hợp hợp đồng hợp tác hoặc pháp luật có liên quan quy định khác.

Như vậy, Luật sư cho hay, nếu hộ kinh doanh không đủ tài sản sản để khấu trừ tiền, kê biên tài sản, trả chi phí cho hoạt động cưỡng chế nộp phạt vi phạm hành chính, cơ quan nhà nước có thể sẽ truy tài sản cá nhân của người tham gia hộ kinh doanh để chi trả.

Cũng theo Luật sư, với nhiều thay đổi đột phá, Nghị định 296/2025/NĐ-CP này đã gỡ bỏ các vướng mắc trong công tác cưỡng chế, đảm bảo tính nhân văn và minh bạch tài chính.

Cụ thể, Nghị định 296/2025/NĐ-CP cho phép áp dụng linh hoạt và đồng thời các biện pháp cưỡng chế, thay vì phải tuân theo thứ tự bất di bất dịch trong quy định hiện hành.

Nếu ở Nghị định 166/2013/NĐ-CP, cơ quan thực thi phải tuân thủ nghiêm ngặt thứ tự các biện pháp cưỡng chế: Khấu trừ tiền lương, thu nhập, tiền từ tài khoản trước; nếu không được mới kê biên tài sản, rồi mới đến các biện pháp khác. Điều này có thể vô tình tạo kẽ hở cho người vi phạm tẩu tán tài sản trong thời gian chờ đợi.

Thì Nghị định 166/2013/NĐ-CP đã xóa bỏ rào cản này. Theo đó, kể từ năm 2026, người có thẩm quyền được phép áp dụng một hoặc nhiều biện pháp cưỡng chế cùng lúc, nếu xét thấy việc áp dụng một biện pháp là không đủ.

Cụ thể, 04 biện pháp cưỡng chế được giữ nguyên, nhưng không cần thực hiện theo trình tự, gồm: Khấu trừ một phần lương hoặc một phần thu nhập; Khấu trừ tiền từ tài khoản; Kê biên tài sản có giá trị tương ứng với số tiền phạt để bán đấu giá và thu tiền, tài sản của đối tượng bị cưỡng chế do cá nhân, tổ chức khác đang giữ trong trường hợp cá nhân, tổ chức sau khi vi phạm cố tình tẩu tán tài sản.

Ngoài ra, so với quy định hiện hành, Nghị định 296/2025/NĐ-CP lần này cũng đã thêm 04 nhóm bị áp dụng biện pháp cưỡng chế gồm: Hộ gia đình, hộ kinh doanh, tổ hợp tác và cộng đồng dân cư. Bởi quy định hiện hành tại Nghị định 166/2013/NĐ-CP chưa có quy định rõ ràng việc xử lý tài sản của các thành viên khi tài sản chung của nhóm (tổ hợp tác, hộ gia đình) không đủ để thi hành án. Điều này có thể dẫn đến tình trạng các thành viên tẩu tán tài sản chung vào túi riêng, sau đó tuyên bố hộ gia đình, hộ kinh doanh không còn tài sản để trốn tránh nộp phạt.

Do đó, quy định mới tại Nghị định 296/2025/NĐ-CP đã thiết lập nguyên tắc: Ưu tiên cưỡng chế tài sản chung trước, nếu thiếu thì cưỡng chế đến tài sản riêng của từng thành viên. Điều này khẳng định trách nhiệm của các thành viên đối với sai phạm chung.

Theo Luật sư, quy định này phù hợp với nguyên tắc hộ kinh doanh chịu trách nhiệm bằng toàn bộ tài sản của mình đối với hoạt động kinh doanh của hộ. Việc "khấu trừ tiền, kê biên tài sản của thành viên hộ kinh doanh, hộ gia đình để bảo đảm thực hiện nghĩa vụ đóng phạt" được hiểu là nếu các thành viên hộ gia đình (ví dụ: bao gồm vợ, chồng và các con) đăng ký thành lập hộ kinh doanh, người chồng đứng tên làm chủ hộ kinh doanh. Nếu tài sản chung của hộ kinh doanh không đủ để nộp phạt vi phạm hành chính do lỗi mà hộ kinh doanh gây ra thì cơ quan có thẩm quyền sẽ khấu trừ tiền, kê biên tài sản của chồng, vợ, các con để thực hiện nghĩa vụ này.

Trường hợp một cá nhân đăng ký thành lập hộ kinh doanh và họ đứng tên làm chủ hộ kinh doanh: Nếu tài sản của hộ kinh doanh này không đủ để nộp phạt vi phạm hành chính do lỗi mà hộ kinh doanh gây ra thì cơ quan có thẩm quyền sẽ khấu trừ tiền, kê biên tài sản của cá nhân đó.

Đối với tổ hợp tác, các thành viên tổ hợp tác phải liên đới chịu trách nhiệm bằng tài sản riêng theo tỉ lệ phần đóng góp hoặc theo thỏa thuận trong hợp đồng hợp tác.

Đáng chú ý, Nghị định 296/2025/NĐ-CP mới cũng quy định khắt khe đối với các cơ quan nhà nước đơn vị vũ trang, tổ chức chính trị, hoặc đơn vị vũ trang bị áp dụng biện pháp cưỡng chế: Nghiêm cấm tuyệt đối việc sử dụng ngân sách nhà nước để nộp phạt.

Theo đó, các đơn vị này phải tự bảo đảm nguồn tiền để thi hành quyết định cưỡng chế, từ các nguồn thu hợp pháp khác, nhằm tránh tình trạng "tiền túi này sang túi kia" và nâng cao trách nhiệm của người đứng đầu cơ quan vi phạm.

Nghị định 166/2013/NĐ-CP hiện chỉ quy định nếu các cơ quan, đơn vị thuộc loại này, khi bị áp dụng cưỡng chế khấu trừ tiền, kê biên tài sản thì khấu trừ từ nguồn kinh phí của cơ quan, đơn vị, tổ chức đó.