Nhiều điểm mới trong xử phạt vi phạm hành chính về xây dựng, nhà ở

Dự thảo Nghị định gồm 96 Điều, chia thành 9 Chương đã sửa đổi và bổ sung nhiều quy định nhằm phù hợp với hệ thống pháp luật chuyên ngành mới ban hành như Luật Nhà ở, Luật Kinh doanh bất động sản, Luật Quy hoạch đô thị và nông thôn. Đồng thời, dự thảo cũng cập nhật các chức danh có thẩm quyền xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực xây dựng, mức xử phạt và các biện pháp khắc phục hậu quả theo Luật Xử lý vi phạm hành chính và Nghị định số 189/2025/NĐ-CP.

Theo đó, dự thảo tiếp tục kế thừa các quy định ổn định của Nghị định 16/2022/NĐ-CP, đồng thời làm rõ hơn một số nội dung.

Về nguyên tắc xử phạt, dự thảo thay đổi cách diễn đạt nhằm phản ánh đúng thực tế lực lượng quản lý trật tự xây dựng thường xuyên bị cản trở trong quá trình thi hành nhiệm vụ nhưng không có thẩm quyền xử phạt.

Thời hiệu xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực xây dựng được thống nhất là 02 năm theo Luật Xử lý vi phạm hành chính. Quy định về thời điểm chấm dứt hành vi vi phạm đối với nhà ở riêng lẻ cũng được làm rõ nhằm khắc phục tình trạng các địa phương hiểu và áp dụng khác nhau.

Dự thảo bổ sung nguyên tắc xử phạt trong trường hợp vi phạm hành chính nhiều lần, đồng thời quy định cụ thể cách xác định thời điểm bàn giao công trình để áp dụng thời hiệu xử phạt. Một số quy định gây khó khăn trong thực tế đã được lược bỏ, trong đó có quy định về xử phạt từng hành vi vi phạm tại nhiều hạng mục công trình trong cùng dự án và hình thức tước quyền sử dụng chứng chỉ năng lực đã hết hiệu lực theo Luật Đường sắt năm 2025.

Về hành vi vi phạm, hình thức xử phạt và biện pháp khắc phục hậu quả trong hoạt động đầu tư xây dựng, dự thảo có nhiều sửa đổi quan trọng. Theo đó, các quy định về xử phạt trong lĩnh vực quy hoạch được điều chỉnh để phù hợp với Nghị định số 35/2023/NĐ-CP, thay thế cụm từ “bản vẽ tổng mặt bằng…” bằng “quy hoạch tổng mặt bằng”. Trong lĩnh vực kiến trúc, dự thảo bổ sung 11 hành vi vi phạm mới, bao gồm việc hành nghề kiến trúc khi không đủ điều kiện hoặc vi phạm nghĩa vụ giám sát tác giả.

Đối với hoạt động đầu tư xây dựng, dự thảo chia lại các nhóm hành vi theo từng giai đoạn từ chuẩn bị đầu tư đến nghiệm thu, bảo trì. Chế tài đối với nhà thầu tư vấn giám sát và nhà thầu thi công được hoàn thiện để phù hợp với vai trò, trách nhiệm theo quy định hiện hành. Một số hành vi được tách nhỏ và quy định mức phạt riêng theo quy mô công trình nhằm bảo đảm tính chính xác và khả thi. Nội dung liên quan đến trình tự, thủ tục khi xử lý công trình đang thi công được chuyển thành biện pháp khắc phục hậu quả để thống nhất với Luật Xử lý vi phạm hành chính.

Một số hành vi đã lỗi thời hoặc không còn phù hợp cũng được lược bỏ, như các quy định liên quan đến nhà thầu nước ngoài hoặc hành vi không thực hiện thủ tục điều chỉnh, gia hạn giấy phép xây dựng. Quy định xử lý hành vi xây dựng trên đất không đúng mục đích trước đây được chuyển về phần nguyên tắc chung để thống nhất cách áp dụng.
 

Về quản lý công trình hạ tầng kỹ thuật, dự thảo tiếp tục kế thừa quy định hiện hành, đồng thời bổ sung 2 hành vi vi phạm liên quan đến sử dụng dịch vụ thoát nước như xả thải không đúng quy định hoặc không thông báo sự cố cho đơn vị thoát nước. Một số hành vi về thi công công trình hạ tầng kỹ thuật không phép hoặc sai phép được đưa về nhóm xử phạt trật tự xây dựng để bảo đảm tính thống nhất.

Về lĩnh vực nhà ở dự thảo bổ sung các hành vi vi phạm về sở hữu nhà ở của tổ chức, cá nhân nước ngoài và các vi phạm trong quản lý giao dịch nhà ở, đặc biệt là đối với nhà lưu trú công nhân trong khu công nghiệp. Đồng thời, dự thảo lược bỏ nhiều hành vi không còn phù hợp với quy định mới hoặc không gây hậu quả trực tiếp như: một số nghĩa vụ thuộc về Ban quản trị chung cư hoặc các hành vi liên quan đến quản lý vận hành nhà chung cư đã thay đổi theo luật mới.

Bên cạnh đó, quy định về kinh doanh bất động sản được tách riêng và sửa đổi sâu để phù hợp với Luật Kinh doanh bất động sản 2023. Nhiều hành vi vi phạm mới được bổ sung như: không công khai thông tin tiến độ dự án, cung cấp thông tin không đầy đủ hoặc không trung thực, thu tiền đặt cọc không đúng quy định, thỏa thuận đặt cọc không ghi rõ giá bán hoặc giá cho thuê mua nhà ở, công trình xây dựng.